Len austriacki

Len austriacki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	lnowate
Rodzaj	len
Gatunek	len austriacki
	Nazwa systematyczna
	Linum austriacum L.; Sp. pl. 1:278. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Len austriacki (Linum austriacum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny lnowatych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje w północnej Afryce, zachodniej Azji i Europie południowej i środkowej^[3]. W Polsce jest gatunkiem bardzo rzadkim. Za rodzime uznawane są jego stanowiska jedynie w okolicach Przemyśla; w rezerwacie Winna Góra oraz na Wzgórzach Łuczycko-Jaksmanickich. Istnieją jeszcze stanowiska w północnej Polsce, jak na przykład malowniczo położone stanowisko w Kozielcu k. Bydgoszczy, oraz na Śląsku, ale są one pochodzenia antropogenicznego. W Polsce występuje wyłącznie typowy podgatunek L. austriacum ssp. austriacum.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Wzniesiona, prosta, cienka, naga, o wysokości 20–60(80) cm.

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście wąskolancetowate, długo zaostrzone, 1–3-nerwowe. W miękiszu liści występują komórki z kryształami szczawianu wapnia.

Kwiaty: Zebrane w luźną wierzchotkę zwykle zwieszoną jednostronnie. Kwiaty 5-krotne, promieniste. Działki kielicha jajowate i błoniasto obrzeżone. Płatki korony niebieskie, o długości 10–15 mm. Występuje jeden słupek z pięcioma szyjkami i maczużkowatymi znamionami oraz dziesięć pręcików płodnych (międzyległych płatkom korony) oraz pięć prątniczków.

Owoc: Jajowatokulista torebka o długości 3,5–5 mm, zawierająca dziesięć ciemnobrązowych nasion o długości do 3 mm. Szypułka owocu po dojrzeniu jest zgięta.
Gatunek podobny: Len trwały Linum perenne ma kwiatostan zwykle rozpierzchły w różnych kierunkach, szypułki z owocami wyprostowane lub słabo zgięte, torebki większe (6–7 mm długości), płatki korony większe (15–20 mm długości), działki kielicha zróżnicowane^[4].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina owadopylna.
Siedlisko: naturalne jego siedliska to suche łąki, stepy, murawy kserotermiczne. Występuje ponadto na siedliskach antropogenicznych; na skarpach, przydrożach, nasypach kolejowych. Preferuje podłoże bogate w węglan wapnia oraz miejsca suche i słoneczne. Hemikryptofit.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Cirsio-Brachypodion pinnati i Ass. Inuletum ensifoliae^[5].
Liczba chromosomów 2n=18^[4].

Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]

Znanych jest 9 podgatunków^[3]:

Linum austriacum subsp. austriacum
Linum austriacum subsp. collinum
Linum austriacum subsp. euxinum
Linum austriacum subsp. gaetulum
Linum austriacum subsp. glaucescens
Linum austriacum subsp. gomaricum
Linum austriacum subsp. marschallianum
Linum austriacum subsp. mauritanicum
Linum austriacum subsp. tommasinii

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina objęta jest w Polsce od 2004 roku ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożona jest głównie zarastaniem przez drzewa i krzewy w wyniku naturalnej sukcesji ekologicznej muraw kserotermicznych, w których występuje. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001) jest gatunkiem narażonym na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)^[6]. W wydaniu z 2014 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[7]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Taxon: Linum austriacum L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-05-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 288. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-22] (ang.).

[grin-3] Taxon: Linum austriacum L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-05-22]. (ang.).

[rutkowski-4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 288. ISBN 83-01-14342-8.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[6] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[7] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]